(*) Il cardinale vescovo di Palestrina Gerolamo Masci, ascolano, nato verso il 1230, fu eletto pontefice il 15 febbraio 1288, dopo parecchi mesi di sede vacante. Essendo stato generale dei Frati minori, accordò grandi privilegi al loro ordine. Tutto il suo pontificato fu occupato dai preparativi di una grande crociata in Oriente, i quali furono resi inutili dalla noncuranza di Edoardo I in Inghilterra e di Filippo il Bello in Francia. Protettore dei dotti, favorì lo sviluppo della Università di Montpellier e incoraggiò lo studio delle Sacre Scritture.
Rimasero di lui delle lettere e delle bolle di una certa importanza.
(**) Venne sepolto nella Basilica di S. Maria Maggiore, dove Sisto V gli eresse un monumento, di cui l'architettura è di Domenico Fontana e le statue di Leonardo di Sarzana.
Vi si trova il seguente epitaffio:
nicolaus iii pont. max.
ordinem minorum professus
philosophus et theologus egregius
constantinopolim a gregorio x
missus
graecos ad r. e. commeunionem
tartaros ad fidem reduxit
post sanctum bonaventuram generalis
sanctitate et doctrina
ordinem propagavit
nicolai iii. nuncius
inter francorum et castellae reges
pacem conciliavit
sanctae pudentianae cardinalis
legatus honirij iv. in galliam
senatoriam p. r. dignitatem
sedi apostolicae restituit
factus pontifex
remp. sublatis discordji composuit
christianos principes
sacro foedere iunxit
ptolemaidem copijs adiuvit
flaminiam in pontificis iterum
ditionem redegit
publicum in monte pessulano
gymnasium institut
probos et ereditos in cognarum
loco tantum habuit.
laternanesem
et hanc basilicam structuris
et opibus auxit.
tandem iustitia et religione
arbem terrae moderatus
magna sanctitatis
opinione obijt
pridie non. apriliis mccxcii
pontificatus sui
anno v